<img src="https://images.aposto.com/2025/8/5/1758896869822.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.54" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">‘Mizah ekonomisi’ üzerine: Mizah muhalefete mi, yoksa iktidara mı fayda sağlar?</h1>Bir espriyi anladığınız o “jeton düşme” ânını düşünün. Psikoloji çalışmalarıyla sabit ki bu durum beynin ödül sistemini harekete geçiriyor. Hayatın en büyük zorlukları karşısında gülme yeteneği; gücün, umudun ve insanlığın meydan okuyan ruhunun bir ifadesi. Bunu suç kapsamında konuştuğumuza inanmak çok güç.Yazı: Ümit AlanMizah ekonomisi&nbsp;deyince,&nbsp;“Ünlü komedyen klasik araba koleksiyonuna yeni bir parça ekledi” gibi magazinel bir yerden girmem beklenebilir. Hiç derdim değil, helali hoş olsun. Küçük mekanlarda sahne alan komedi emekçilerinin ekonomik sıkıntılarından da bahsetmem beklenebilir. Bunu dert ederim belki ama şimdi değil. Karikatür dergilerinin, bugünün mizah ekonomisinde bir karşılığının olmaması gibi eski bir tartışmayı, yeni medya dinamikleri üzerinden açmam beklenebilir. Bunu zamanında yazmıştım; tekrara düşmek istemem. Komedi filmlerinin sinemalarda neden eskisi kadar gişe yapmadığı konusunda bir analize de girmeyeceğim. O bilet fiyatları ve salon şartlarıyla, bu ekonomide birkaç cümlelik yazı olur, hiç lüzum yok.&nbsp;“O zaman bu yazı, nasıl bir mizah ekonomisi yazısı olacak?”&nbsp;derseniz pası Terry Eagleton’dan alıp, topu Sigmund Freud’a yuvarlayacağım.&nbsp;Eagleton,&nbsp;Mizah isimli kitabında şöyle anlatır:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“'Espriler ve Bilinçdışı ile İlişkiler' kitabında Sigmund Freud, şakaların normalde bazı sosyal açıdan esas olan engelleri sürdürmeye harcadığımız psişik enerjinin serbest bırakılmasını temsil ettiğini savunur. Süper egoya dair bu tür baskıları gevşetirken onun talep ettiği bilinçsiz çabadan tasarruf ederiz ve bunun karşılığında onu şaka ve gülme şeklinde harcarız. Tabii ki bu bir mizah ekonomisidir. Bu bakış açısına göre şaka, süper egodaki edepsiz bir lezzettir.”</blockquote>İşte mizah ekonomisi derken benim de bahsedeceğim bu. Hayatı normal bir insan gibi sürdürebilmek, olan bitene katlanabilmek için farkında olmadığımız bir enerji harcıyoruz ve bunu dengelemek için gülmeye ihtiyacımız var.&nbsp;<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#c0e5a0" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#c0e5a0 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/s/mizah-ekonomisi-uzerine-mizah-muhalefete-mi-yoksa-iktidara-mi?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(192, 229, 160) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

Angst

<img src="https://images.aposto.com/2025/8/5/1758908580570.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">‘Mizah ekonomisi’ üzerine: Mizah muhalefete mi, yoksa iktidara mı fayda sağlar?</h1>Bir espriyi anladığınız o “jeton düşme” ânını düşünün. Psikoloji çalışmalarıyla sabit ki bu durum beynin ödül sistemini harekete geçiriyor. Hayatın en büyük zorlukları karşısında gülme yeteneği; gücün, umudun ve insanlığın meydan okuyan ruhunun bir ifadesi. Bunu suç kapsamında konuştuğumuza inanmak çok güç.Yazı: Ümit AlanMizah ekonomisi&nbsp;deyince,&nbsp;“Ünlü komedyen klasik araba koleksiyonuna yeni bir parça ekledi” gibi magazinel bir yerden girmem beklenebilir. Hiç derdim değil, helali hoş olsun. Küçük mekanlarda sahne alan komedi emekçilerinin ekonomik sıkıntılarından da bahsetmem beklenebilir. Bunu dert ederim belki ama şimdi değil. Karikatür dergilerinin, bugünün mizah ekonomisinde bir karşılığının olmaması gibi eski bir tartışmayı, yeni medya dinamikleri üzerinden açmam beklenebilir. Bunu zamanında yazmıştım; tekrara düşmek istemem. Komedi filmlerinin sinemalarda neden eskisi kadar gişe yapmadığı konusunda bir analize de girmeyeceğim. O bilet fiyatları ve salon şartlarıyla, bu ekonomide birkaç cümlelik yazı olur, hiç lüzum yok.&nbsp;“O zaman bu yazı, nasıl bir mizah ekonomisi yazısı olacak?”&nbsp;derseniz pası Terry Eagleton’dan alıp, topu Sigmund Freud’a yuvarlayacağım.&nbsp;Eagleton,&nbsp;Mizah isimli kitabında şöyle anlatır:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“'Espriler ve Bilinçdışı ile İlişkiler' kitabında Sigmund Freud, şakaların normalde bazı sosyal açıdan esas olan engelleri sürdürmeye harcadığımız psişik enerjinin serbest bırakılmasını temsil ettiğini savunur. Süper egoya dair bu tür baskıları gevşetirken onun talep ettiği bilinçsiz çabadan tasarruf ederiz ve bunun karşılığında onu şaka ve gülme şeklinde harcarız. Tabii ki bu bir mizah ekonomisidir. Bu bakış açısına göre şaka, süper egodaki edepsiz bir lezzettir.”</blockquote>İşte mizah ekonomisi derken benim de bahsedeceğim bu. Hayatı normal bir insan gibi sürdürebilmek, olan bitene katlanabilmek için farkında olmadığımız bir enerji harcıyoruz ve bunu&nbsp;dengelemek için gülmeye ihtiyacımız var.&nbsp;Bilindiği üzere Youtube’ta yayımlanan&nbsp;"Soğuk Savaş" programının sunucusu Boğaç Soydemir bir şaka yaptığı, konuğu Enes Akgündüz de bu şakaya güldüğü için haksız bir şekilde tutuklandı. Oysa ki Boğaç Soydemir, bu şaka nedeniyle evvelce özür dilemiş ve programın o kısmını kaldırmıştı bile.&nbsp;Ne var ki son dönemde sosyal medya üzerinde örgütlenen bu tip hedef göstermeler genellikle benzer sonuçlar veriyor. Bu kültür, ayrı bir analizi hak ediyor ama bu aşamada “İnanılır gibi değil”&nbsp;demekten ve tutuklananların bir an önce serbest bırakılmasını istemekten fazlası elden gelmez.&nbsp;Bu nedenle, bu yazıda aslen mizahın işlevine&nbsp;ve özellikle zor zamanlarda ona neden ihtiyacımız olduğuna değinmek istiyorum. Çünkü mizah; insanın sadece mutlu, dertsiz, tasasız, olduğu zamanlarda eğlenmek için başvurduğu bir şey değil, tam tersine en zor zamanlarda ayakta durabilmek için kullandığı bir mekanizma. Bunu sadece otoriteyle mücadele aracı olarak görmek de eksik bir tanım. Nedenini açıklayacağım. <p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#ffe144" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#ffe144 !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/s/mizah-ekonomisi-uzerine-mizah-muhalefete-mi-yoksa-iktidara-mi?a=customButton" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(255, 225, 68) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YAZININ DEVAMI</a>

Aposto Gündem

Yazı: Günseli ÖzdemirGörsel: <a fr-original-style="" href="https://www.jeanjullien.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Jean Jullien</a>Kendimle en çok çeliştiğim dönemlerden birindeyim. Bazı cümlelerin bana aitliğini sorguluyorum. Benden habersiz dile gelen şu cümlelerden bahsediyorum aslında:Yok yook hiç kırılmadımOlur öyle, sorun değil.Tamam, öyle olsun. Bir dahaki sefere…Oysa ki kırıldım, üzüldüm ve öyle olmasını istemiyorum. Kırdığım her an bir parça uzaklaşıyorum senden, kendimden… Ve bunları söyleyemediğim için kendime öfkeleniyorum, başka kimseye değil.Kasa sırasındayım mesela alakasız biri gelip önüme geçiyor. ‘Sıranıza geçer misiniz? Hepimiz bekliyoruz’ diyemiyorum. Bir daha görme ihtimalimin neredeyse sıfır olduğu insanlara dahi gereksiz bir naiflik gösteriyorum.&nbsp;Sürekli insanları mutlu etmek, onların beğenisini kazanmak için didiniyorum. Onları mutlu etmek, başları sıkıştığında, canları sıkıldığında ilk aradıkları kişi olabilmek o kadar önemli ki benim için… Kendimi kolayca geri plana atabiliyorum, ben şu an mutlu olmasam da olur diyorum fark etmeden…Neyse ki canımız psikiyatride bu durumun da bir açıklaması var. Psikanalizin babası kabul edilen Sigmund Freud kişiliğin yapısının <a fr-original-style="" href="https://www3.nd.edu/~dlapsle1/Lab/Articles_&_Chapters_files/Entry%20for%20Encyclopedia%20of%20Human%20BehaviorFInal%20Submitted%20Formatted4.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">üç farklı bölüme ayırmış:</a><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İd: Temel içgüdüleri kapsayan, doğuştan gelen güdülerimizi oluşturur. Korkular, saldırganlıklar, cinsel güdüler, istekler bu bölümde bulunmaktadır.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ego: Latince ben demektir. Ego, id ve gerçek dünya arasındaki arabulucudur, gerçeklik ilkesinin egemenliğindedir. Mantığa dayalı, karar vericidir. Ego bir nevi denge kurucudur.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Süper Ego: Doğru-yanlış kavramlarındaki içselleştirmelerimizi oluşturur. Dünya görüşümüz, normlarımız ve çocukta anne, baba ve çevremizden gördüklerimizi içselleştirilmemiz üzerine kurulmaktadır. Vicdan olarak, doğru ve yanlış duygularımızı içerir ve mantıkla çalışır. Süper ego bireyde yaklaşık 5-6 yaşları arasında gelişmektedir. Ahlak duygusu ile çok yakından ilişkilidir.</li></ul>***Özetle bir çizgi düşünecek olursak ego ortada, id ve süper ego da çizginin karşılıklı uçlarında yer alır diyebiliriz. Özellikle çocukluk döneminde aldığımız input'lar&nbsp;bu dengelerin kurulmasında kritik öneme sahip.&nbsp;Eğer süper egonuz yüksekse, ahlaki ve vicdani değerleriniz çok baskın oluyor. Toplum normlarına uyma, kabul görme, fedakârlık gibi kavramlar baskın geliyor ve önceliğiniz ‘başkaları’ oluyor. Tam tersi id baskın olduğunda ise ‘bencil, düşüncesiz, vb.’ kavramlarını duymak muhtemel.&nbsp;İlkokul öğretmenim ayrımcılık yapar, sürekli öğrencileri birbirleri ile karşılaştırırdı. Üstelik sadece bizi değil! Velileri de kendi kafasında sınıflandırdığına çok eminim. Tabii başarı takıntılı, ailesi tarafından da her şeyin en doğru ve etik olanını yapmak için yetiştirilmiş mini minnacık bir çocuk olarak, beyaz kurdelelerim ve tavus kuşu kalemimle başladığım ilkokul hayatım sayısız ağlama krizi ile geçti… D harfini yeni öğrenmiştik ve el yazısı defterimize iki satır D harfi yazıyorduk. Öğretmenimiz sıraların arasında geziniyordu. Bizim sıraya geldiğinde ‘Böyle D mi olur? Bak tahtaya benimki kuyruklu mu? Benimki yuvarlak var mı?’ diye söylenmişti. Ben de tüm şirinliğimle ‘tabii, silerim hemen yeniden yazarım.’ diye cevap vermiştim. Şimdi ne zaman herhangi bir olayda aslında tersini düşünsem aklıma bu sahne gelir, hüzünlenirim. Sevgili 7 yaşım, sadece bil istiyorum hâlâ el yazısı yazıyorum, yazım da çok okunmuyor, fazlasıyla karakteristik. Ama takılmıyorum çok, çünkü benim el yazım! Ve ben böyle istiyorum. En önemlisi de D’lerim hep kuyruklu…Erich Fromm, Sevme Sanatı’nda “Sevgi bir başkası tarafından etkilenme anlamında bir ‘etki’ değildir. Kökleri insanın sevme yetisine uzanan, sevilen insanın gelişip mutlu olması için harcanan çabadır” der.Önce kendimizi sonra da başkalarını sevdiğimiz, sevdikçe geliştiğimiz, id-ego-süper ego çizgisinde dengeyi bulduğumuz günlere kavuşmak dileğiyle!

süper ego ile ilgili hikayeler